Zorgen over jeugdzorg

De uitgaven voor jeugdzorg rijzen ook in Apeldoorn de pan uit. Dat zorgt alleen al dit jaar voor een extra kostenpost van minstens 13 miljoen euro. Het college heeft een voorstel gepresenteerd om het tij te keren.

Ook voor Apeldoorn nadert het zogenoemde “ravijnjaar” met rasse schreden. Vanaf 2026 ontvangen Nederlandse gemeenten aanzienlijk minder financiële ondersteuning van het Rijk.

Miljoenen moest Apeldoorn bezuinigen om de begroting op orde te krijgen. En dat is ook grotendeels gelukt. „Door een zorgvuldig opgezet traject, verdeeld over vier sporen”, legt SGP-fractievoorzitter Jan Kloosterman uit.

Het eerste spoor betreft het verhogen van belastingen en heffingen. Spoor 2 gaat over het verkleinen van de lokale overheid. Spoor 3 behelst bezuinigingen op subsidies. Spoor 4 draait om onderhandelingen met het Rijk om toch meer geld uit Den Haag los te krijgen. In totaal moest dat een besparing van 19,8 miljoen euro opleveren.

Onweerswolk

Dat leek allemaal goed te gaan. „Zelfs het Rijk kwam met meer geld over de brug”, zegt SGP-wethouder financiën Henk van den Berge. „Maar toen zagen we als het ware een onweerswolk aan de horizon. De uitgaven voor jeugdzorg in Apeldoorn zouden leiden tot een extra tekort van 13 tot 15 miljoen euro – en misschien zelfs nog meer. Boven op het gat van 19,8 miljoen dat we al moesten opvullen.”

De extra uitgaven hebben te maken met een enorme toename van het aantal jongeren dat in de jeugdzorg terechtkomt. Dat steeg van 1 op de 27 in 2000 tot 1 op de 7 anno 2025. Jeugdzorg werkt volgens een zogenoemde openeindregeling. Dat betekent dat gemeenten geen grenzen mogen stellen aan het aantal aanvragen en behandelingen.

Wat zegt die stijging over wat er aan de hand is in de samenleving?

Jan: „Dat we terug moeten naar de basis, weer moeten leren samenleven, normen en waarden overdragen. Die basis ligt in het gezin. Die verhouding van 1 op 7 heeft echt te maken met ontwikkelingen in de maatschappij. Het proces van individualisering is één van de factoren. Daardoor is er minder sociale cohesie in de samenleving. Je ziet ook dat jongeren meer aan hun lot worden overgelaten.

De problemen ontstaan al op heel jonge leeftijd. Daar wordt op het consultatiebureau al de vinger bij gelegd. De mobiele telefoon dringt al het leven binnen van een kind dat een enkele dag oud. Het is toch heel erg ingrijpend is als een moeder of een vader onvoldoende naar een kind omkijkt. Dat men in de ene hand een mobieltje en in de andere arm het babytje vasthoudt. Dat heeft echt op lange termijn een negatief effect en dus ook op de stijging van de vraag naar jeugdzorg.”

De verwachting is dan ook dat het voor Apeldoorn niet alleen bij de miljoenen extra voor dit jaar blijft, maar dat de uitgaven voor jeugdzorg ook de komende tijd met ten minste 5 procent per jaar zullen stijgen. Daarom stelde het college van Apeldoorn een plan op om die kosten in de hand te houden en zelfs om te buigen naar een daling van 2,5 procent tegen 2029.

„We hebben in eerste instantie stevig onderhandeld met het Rijk om de bijdrage voor jeugdzorg te verhogen”, zegt Henk. „Dat heeft in april wel extra geld opgeleverd, maar niet genoeg voor Apeldoorn. Dus hebben we een voorstel gemaakt voor een aanvullend pakket maatregelen om de uitgaven terug te dringen. Ons uitgangspunt –en dat is volledig in lijn met het SGP-standpunt– is dat het gezin centraal moet staan in de aanpak van de problematiek.”

„Als jongeren in de knel komen, zit er heel vaak gezinsproblematiek achter”, vervolgt de wethouder. „Neem vechtscheidingen, armoede of onveiligheid. Je kunt jongeren dan een behandeling geven, maar als ze thuiskomen, blijft de problematiek bestaan.”

Olievlek

De zorgelijke trend dat steeds meer jongeren in de jeugdzorg terechtkomen, wil het college „stevig keren”, benadrukt Henk. „Dat betekent dat de verantwoordelijkheid nadrukkelijk bij ouders komt te liggen als aanpak van problemen nodig is. Als het gezin geen oplossing kan bieden, kijken we naar de directe nabijheid, zoals vrienden, familie, de kerk en verenigingen. Kortom, een collectieve aanpak, die ook als een olievlek kan werken.”

Die benadering moet er ook toe leiden dat er minder vaak naar zware middelen wordt gegrepen zoals 24-uursopvang en uithuisplaatsing. „Ondanks alle goede bedoelingen die daarachter zitten, blijken die maatregelen lang niet altijd effectief”, zegt Henk. „En dat zijn wel behandelingen die op jaarbasis zo’n 200.000 euro per jongere kosten. Als je dan bedenkt dat er in Apeldoorn 5200 jongeren in de jeugdzorg zitten.”

Ondanks de sterk stijgende kosten, moeten ook op het gebied van de jeugdzorg de financiën op orde zijn, vindt Jan. „Dat is ook een belangrijk SGP-principe: op de centen letten en de boel betaalbaar houden. Dat kan de overheid niet altijd alleen. Er is geen geld genoeg en we komen handen tekort. Dus hebben we gezinnen, vrijwilligers en maatschappelijke organisaties hard nodig. We doen een appel op inwoners om meer eigen verantwoordelijkheid te nemen. Ook bij opvoedingsvragen of in de jeugdzorg.”

Hoe gaat het nu politiek verder met de voorgestelde maatregelen rond jeugdzorg?

Henk: „Het college heeft nu de voorjaarsnota neergelegd en de gemeenteraad geïnformeerd over het maatregelenpakket rond de jeugdzorg. De politieke behandeling van de voorjaarsnota volgt de komende weken en die wordt rond half juli vastgesteld. Het definitieve oordeel van de raad over de maatregelen rond de jeugdzorg volgt pas in september.”

Jan: „Ik ben nogal benieuwd –en vind ik het ook wel spannend eerlijk gezegd– welke politieke meerderheid we voor welk type besluit kunnen krijgen. Is dat gewoon wegkijken bij het probleem en dan maar belastingverhogingen doorvoeren om de jeugdzorg nog wel te kunnen betalen? Of gaan we ook echt het inhoudelijke en morele debat met de samenleving over de vraag wat hier nodig is, hoe je kinderen opvoedt en hoe we dat samen doen?”

Welke rol gaat de SGP daarin spelen, ook in de komende verkiezingscampagne?

Jan: „Normen en waarden moeten weer helder voor het voetlicht komen. Het gezin zal wat de SGP betreft nadrukkelijk op één komen te staan. Omdat veel problematiek daar ontstaat, maar ook de oplossing daar ligt.”

Is het tij nog te keren, gezien de verontrustende maatschappelijke ontwikkelingen?

Jan: „Ik denk dat de Bijbel ons de goede richtlijnen aanreikt om samen te leven, te beginnen bij het gezin. Daar moeten we naar terug. Misschien hebben we het in onze refogezinnen nog relatief goed voor elkaar, maar ook daar is niet alles rozengeur en maneschijn en zie je negatieve ontwikkelingen doorwerken. Maar het gaat er ook om je te laten raken door de ontwrichting in de samenleving als geheel.

Ik noem het voorbeeld van jongeren die op straat leven. Het ziet er misschien wel een beetje stoer uit, maar het is natuurlijk een grote, desolate eenzaamheid met heel veel verleidingen van middelgebruik, criminaliteit, verkeerde sociale bejegening, seksuele losbandigheid. Het zijn echt niet allemaal straatboefjes, maar je wordt er zeker niet beter van.”

Richard Donk